Problem marnotrawstwa Lean Management
Marnotrastwo w teorii szczupłego zarządzania określanie jest mianem muda. Jest to japońskie słowo, które w dosłownym tłumaczeniu oznacza: bezużyteczny, daremny. Niniejszy artykuł jest kolejnym z serii publikacji dotyczących Lean Management. Tym razem postanowiliśmy skupić się na teoretycznym podejściu do problemu marnotrastwa. Dowiecie się czym według naukowców jest marnotrastwo i jakie mogą być jego rodzaje, poznacie również trzy typy czynności klasyfikujących zjawisko.
Czym jest marnotrawstwo w Lean Management
Stopniowa i nieustająca eliminacja marnotrawstwa we wszystkich aspektach działalności przez wykorzystanie każdego cala inteligencji w organizacji, by spełnić oczekiwania klientów, utrzymując jednocześnie na najwyższym poziomie satysfakcję załogi jest drogą do perfekcyjnej organizacji w rozumieniu Lean Management (1).
Każde działanie człowieka, które zużywa zasoby, a nie przyczynia się do powstawania wartości, błędy wymagające korekty, produkcja niepotrzebnych wyrobów powodująca powstawanie zapasów, realizacja procesów produkcyjnych, które właściwie nie są potrzebne, bezcelowe przemieszczanie z miejsca na miejsce pracowników i towarów, oczekiwanie na dalszych etapach procesu produkcyjnego na półprodukty dostarczane z opóźnieniem z powodu błędów w czynnościach poprzedzających procesy, dostarczanie towarów lub usług nie spełniających oczekiwań klienta, to wszystko oznacza marnotrawstwo (2).
Typy czynności zachodzących wewnątrz organizacji - Lean Management
Szersze rozważanie problemu marnotrawstwa warto rozpocząć od zdefiniowania trzech typów czynności zachodzących wewnątrz organizacji.
- Czynności dodające wartości, czyli wszelkie działania, które z punktu widzenia klienta powodują zwiększenie wartości produktu lub usługi.
- Czynności niedodające wartości, czyli wszelkie działania, które z punktu widzenia klienta są zbędne i nie powodują zwiększenia wartości produktu lub usługi, nawet przy obecnych warunkach funkcjonowania przedsiębiorstwa. Jest to marnotrawstwo, które należy natychmiastowo lub w jak najkrótszym czasie wyeliminować.
- Niezbędne czynności niedodające wartości, czyli wszelkie działania, które z punktu widzenia klienta nie powodują zwiększenia wartości produktu lub usługi, ale są niezbędne przy obecnych warunkach funkcjonowania przedsiębiorstwa lub jego otoczenia. Eliminacja tego typu marnotrawstwa powinna znaleźć się na liście celów długoterminowych, jest to bowiem zadanie złożone, wymagające wprowadzenia zmian na wielu poziomach.
Siedem rodzajów marnotrawstwa w przedsiębiorstwie - Lean Management
Analiza wyników badań, które w swojej książce „Doskonalenie strumienia wartości” przywołuje Joanna Czerska, ukazuję skalę problemu marnotrawstwa w organizacjach nie stosujących zasad Lean. 60% czynności w fizycznym otoczeniu produktu (wytwarzanie, logistyka) to działania nie dodające wartości, zaledwie 5% niesie za sobą wartość. W informacyjnym otoczeniu produktu (biuro, dystrybucja, handel) statystyka przedstawia się jeszcze gorzej, wskaźnik czynności dodających wartość kształtuje się na poziomie 1% (3).
Redukcja marnotrawstwa jest poważnym problemem większości przedsiębiorstw. Taiichi Ohno, jeden z dyrektorów firmy Toyota, rozumiał to doskonale. W swojej książce „Toyota Production System: Beyond Large-Scale Production” wydanej w Japonii w 1978 roku, wyodrębnił siedem rodzajów muda mającej miejsce w firmach produkcyjnych.
- Nadprodukcja, czyli wytwarzanie produktów bez względu na popyt. Produkowanie z wyprzedzeniem, w ilości większej niż to potrzebne w rezultacie może powodować niewłaściwy przepływ informacji lub materiałów oraz zapasy.
- Nadmierne zapasy, to przewyższająca niezbędne minimum ilość niepotrzebnych materiałów, produkcji w toku i wyrobów gotowych. Zapasy blokują przepływ środków finansowych oraz generują niepotrzebne koszty magazynowania i transportu.
- Błędy i wady jakościowe. Niepoprawnie wykonane produkty wymagają korekty, która generuje niepotrzebne koszty. W tej grupie strat znajduje się również każda czynności, którą należy powtórzyć z powodu błędów popełnionych za pierwszym razem.
- Oczekiwanie na materiały, narzędzia, instrukcje, informacje, podpisy, zezwolenia, zaświadczenia niezbędne do wykonywania pracy.
- Nadmierne przetwarzanie wynikające z zastosowania niewłaściwych narzędzi, procedur i metod, często w sytuacji, gdy mniej skomplikowane podejście może okazać się zdecydowanie bardziej efektywne.
- Zbędny transport. Niepotrzebne przemieszczanie produktów wewnątrz organizacji lub pomiędzy organizacjami generuje nieuzasadnione koszty.
- Zbędny ruch wynikający z nieergonomicznego zagospodarowania przestrzeni roboczej może powodować uszkodzenia detali, zagrożenie bezpieczeństwa pracowników, zmęczenie pracowników (4).
Antidotum na marnotrawstwo - Lean Management
Womac i Jones, autorzy wspomnianej już publikacji „The Machine That Changed the World”, uzupełnili powyższą listę o jeszcze jeden istotny punkt. Niewykorzystany potencjał pracowników, czyli ignorowanie przez organizacje kompetencji pracowników szeregowych. Zlecanie zadań poniżej umiejętności oraz marnowanie pomysłów, kreatywności i talentów pracowników, to częsty błąd kadry zarządczej.
Niezależnie od tego ile odmian muda wyróżnimy, pewne jest, że muda to zjawisko wszechobecne. Sprawdzonym antidotum łagodzącym muda jest szczupłe myślenie. By znaleźć miejsce doskonalenie należy poszukiwać wszystkich wymienionych czynności. Następnym krokiem jest ich eliminacja. Dopiero potem rozpoczyna się praca nad poprawą efektywności procesu (5).